Profilaktyka uzależnień

Czym jest uzależnienie

Uzależnienie może być psychiczne, jak również fizyczne lub tylko psychicznie.
Głód fizyczny jest to sytuacja, gdy brak lub odstawienie środka powoduje wystąpienie objawów abstynencyjnych, wówczas komórka dopomina się trucizny, a organizm jest całkowicie rozregulowany. Po kilku dniach nieprzyjemne objawy ustępują gdy organizm zostaje odtruty.

Głód psychiczny staje się popędem i to właśnie z nim najtrudniej sobie poradzić. Latami trzeba pracować by ze sfery popędowej wykluczyć głód środka. W grupie ryzyka są te osoby, w rodzinach których ktoś nadużywał alkoholu lub miał nałogową osobowość.

 

Uzależnienie od alkoholu

Alkoholizm został już uznany za chorobę dziedziczną i śmiertelną. Nawet jeżeli inne uzależnienia się w ten sposób nie dziedziczą, to istnieje przecież coś takiego jak predyspozycje. Bywa często, że dzieci alkoholików wybierają sobie na współmałżonków osoby ze skłonnością do spożywania alkoholu. Funkcjonowanie tych osób jest w jakiś sposób zaburzone i istnieje związek między ich zachowaniami, a życiem w patologicznej rodzinie. W naszym kraju, gdzie alkohol spożywany był w wielu domach, bardzo duża grupa osób jest w grupie ryzyka. To znaczy, że jeżeli te osoby zaczną sięgać po alkohol i będą to robić często, to mogą znacznie szybciej się uzależnić niż te, które takiego obciążenia nie mają. Alkoholizm i jego konsekwencje, a także przyzwolenie dzieciom na picie alkoholu w domu, w chwili obecnej stanowią w naszym kraju olbrzymi problem. Należy jednak przyznać, że na całym świecie i także u nas choroba ta jest najlepiej poznana ze wszystkich innych postaci uzależnień. Postępowanie jest ustalone i wiemy, że najpierw należy odtruć organizm, a następnie prowadzić intensywną terapię w ośrodkach stacjonarnych przez okres czterech do sześciu tygodni, a później już w trybie ambulatoryjnym przez okres roku. Wskazane jest podtrzymywanie kontaktu przez wiele lat w ramach grup wsparcia dla osób uzależnionych od alkoholu. Jeżeli taką drogę leczenia obierze uzależniony, z dużym prawdopodobieństwem można podejrzewać, że ta osoba upora się z problemem.

 

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych innych niż alkohol

Powstanie choroby alkoholowej rozciąga się na około 10 lat u ludzi dorosłych. Młodzież i kobiety potrafią popaść w nałóg nawet w ciągu roku czy dwóch lat. Inaczej ma się sprawa jeżeli chodzi
o narkotyki ponieważ uzależnienie następuje bardzo szybko, niekiedy po zażyciu kilku dawek.
W narkomanii tolerancja na środek rośnie błyskawicznie i nie istnieje możliwość zażywania tego środka w jednej i tej samej dawce przez wiele lat. 95% uzależnionych od heroiny zaczynało od marihuany, potem przyjmowali krótko inne środki (amfetamina, LSD, grzybki halucynogenne),
w tym najdłużej amfetaminę lub kokainę, a dopiero na końcu heroinę. Jeszcze przed marihuaną bywa, że dość często sięgali po alkohol. Dzisiaj już niewiele osób zażywa heroinę dożylnie (zapewne ze względu na HIV, HCV, AIDS), ale kiedy brakuje pieniędzy, sięgają i po strzykawkę. Po narkotyki sięgają ludzie młodzi, a właściwie można powiedzieć, że dzieci. W związku z tym spustoszenia w ich organizmie są olbrzymie, ponieważ młody mózg jest bardzo wrażliwy,
a ich osobowość nieukształtowana. Pamiętać musimy, że narkotyki wiele istnień ludzkich zabrały na zawsze. Osoby uzależnione od narkotyków też mogą obecnie liczyć na coraz lepszą pomoc. Leczenie ich jest długotrwałe, ale wielu z tych ludzi potrafi od nowa zacząć żyć. Skuteczność jest na całym świecie niewielka, niemniej jednak można się z tego nałogu wyzwolić. Niestety leczenie na ogół rozpoczyna się w kilka lat od momentu pierwszego kontaktu z narkotykiem. Dopiero wtedy, gdy uzależniony będzie miał straty z powodu nałogu możliwa jest terapia. Bliscy mogą przyśpieszyć ten moment jeżeli postawią uzależnionemu warunki i od tej pory konsekwentnie będą działać, najlepiej będąc w kontakcie z terapeutą lub uczestnicząc w terapii dla osób współuzależnionych. W postępowaniu z uzależnionym obowiązuje zasada ograniczonego zaufania, zaprzestanie promowania na wyrost i straszenia. Tego trzeba się nauczyć, a jednocześnie oduczyć zachowań pod dyktando uzależnionego, który w czasie rozwoju choroby coraz lepiej manipuluje sytuacją tak, żeby wyzwolić u rodzica poczucie winy.
Sposobem, żeby więcej dowiedzieć się czegoś na ten temat, są otwarte grupy dla osób uzależnionych. Może tam przyjść każdy, kto chce zdobyć wiedzę, jak pomagać sobie czy innym, uczyć się asertywności oraz radzenia sobie ze stresem.

Coraz większym problemem jest fakt, że rośnie różnorodność uzależnień. Są one mniej widoczne
i mniej znane niż te wyżej opisane. Należy tu wymienić uzależnienie od leków, uzależnienie od sterydów, anoreksje i bulimie, współuzależnienia, uzależnienie od osób lub sytuacji, pracoholizm
i wiele innych. One też wymagają intensywnego postępowania terapeutycznego. Mechanizmy powstawania tych nałogów są podobne, postępowanie również. Uzależnionymi nie powinny zajmować się osoby niekompetentne. Winni oni być leczeni w wyspecjalizowanych jednostkach,
w których pracuje wykwalifikowana w terapii uzależnień kadra.

Terapia indywidualna jest w wypadku osób uzależnionych uzupełniająca do terapii grupowej
i edukacji rodzin, a do prowadzenia jej powinny być spełnione odpowiednie warunki. Samo odtrucie organizmu też nie jest leczeniem, jest zaledwie pierwszym krokiem do jego rozpoczęcia.

 

Problematyka osób bliskich osobom uzależnionym

Zjawisko opisywane jako współuzależnienie może występować w związkach, w których istnieje problem nałogu, przemoc lub nadmierna kontrola.

Partnerzy w związkach, w których partner dopuszcza się przemocy, zaczynają koncentrować swoje życie wokół osoby stosującej przemoc, jak również wokół przemocy. Myślą ciągle o tym, czy partner dziś dopuści się przemocy czy nie. Co jeszcze może zrobić, by nie był agresywny, jak się ma zachować, aby nie rozzłościć partnera.

Życie osób doznających przemocy ze strony bliskiej jej osoby, przestało być zależne od nich samych, a zaczęło być zależne od osób stosujących przemoc.

Obejmuje ono:

• konieczność kontrolowania postępowania, odciąganie od odpowiedzialności za niewłaściwe zachowanie;
• próba ochronienia przed konsekwencjami oraz gotowość do poświęcenia siebie;
• „huśtawka emocjonalna” i wiara w przyrzeczenie poprawy, poczucie skrzywdzenia;
• próby dominacji i przejmowania wszystkich obowiązków związanych z domem.

Obejmuje również:

• cierpienie i chaos emocjonalny;
• zaburzenia psychosomatyczne;
• zażywanie leków uspakajających, nasennych, alkohol dla uśmierzenia bólu, napięcia
  i niepokoju;
• system iluzji i zaprzeczeń, który przeszkadza realnie zobaczyć problem.

 

Dorosłe dzieci alkoholików 

Analizując funkcjonowanie rodziny z problemem alkoholowym z łatwością można dostrzec,
iż w trudniejszej od partnerów osób pijących sytuacji, są ich dzieci, które nie miały żadnego wpływu na funkcjonowanie systemu, w którym się znalazły. Mimo istniejących różnic indywidualnych można określić pewien charakterystyczny zbiór doświadczeń, którym te dzieci musiały sprostać.

Należą do nich:

• poczucie braku oparcia i odrzucenia;
• trwanie w chaosie i braku możliwości przewidywania przyszłych zdarzeń;
• funkcjonowanie w ciągłym poczuciu zagrożenia, napięcia, wraz z doświadczaniem aktów przemocy również seksualnej;
• życie w systemie pozbawionym norm i wartości.

Przetrwanie w świecie przemocy pozbawionym reguł i wartości, bez możliwości uzyskania wsparcia, z koniecznością przejęcia obowiązków rodzica lub rodziców, wymaga wręcz natychmiastowego przystosowania się, czego efektem jest wypracowanie mechanizmów obronnych, pozwalających na poradzenie sobie z brutalną rzeczywistością. Warto zwrócić uwagę,
iż dziecko w takich okolicznościach żyje w ciągłym stresie, z którym próbuje radzić sobie
w pojedynkę, gdyż doświadczany wstyd uniemożliwia mu poszukiwanie pomocy na zewnątrz. Początkowo nadzieją na zmianę tej trudnej sytuacji jest osiągnięcie wieku dorosłego
i usamodzielnienie się. W wielu jednak przypadkach problemy nie kończą się wraz
z przekroczeniem dorosłości. Osoby, na których dzieciństwo spędzone w rodzinie alkoholowej wywarło piętno, z którym trudno poradzić sobie w kolejnych etapach życia, określamy mianem osób z syndromem DDA.

Efektem doświadczeń wyniesionych z życia w rodzinie z problemem alkoholowym są pewne utrwalone schematy zachowań i reakcji emocjonalnych, które utrudniają osiągnięcie zadowolenia
i satysfakcji, a zwłaszcza nawiązywanie bliskich relacji z innymi ludźmi w dorosłym życiu. Powstały na tym tle zespół zaburzeń przystosowania nazywamy syndromem Dorosłego Dziecka Alkoholika.

Do zespołu cech DDA należą:

• problemy z samooceną, zaburzone poczucie własnej wartości;
• przeżywanie stanu przewlekłego napięcia emocjonalnego (stałe pogotowie emocjonalne), często silnego lęku przed odrzuceniem;
• trudności w przeżywaniu przyjemności i nadwrażliwość na cierpienie, poczucie bycia nieszczęśliwym;
• nieumiejętność odprężenia się, odpoczynku;
• trudności w rozpoznawaniu uczuć, nierzadko „zamrożenie emocjonalne”;
• posiadanie sztywnych, zagrażających schematów myślenia o innych, o sobie, o świecie;
• wyparcie własnych potrzeb, gotowość do spełniania oczekiwań innych;
• trudności wchodzenia w bliskie związki z ludźmi;
• lęk przed nowymi sytuacjami w życiu.
•  

Zawsze możesz powiedzieć "NIE"

Asertywność- zachowanie polegające na świadomym wyrażaniu siebie z poszanowaniem praw innych ludzi.

Schemat asertywnej odmowy:

• Masz prawo powiedzieć NIE.
• Poinformuj o tym na, na co się nie zgadzasz.
• Jeśli czujesz taką potrzebę, podaj powody odmowy.
• Podkreśl wagę swojej odmowy. Aby nie dopuścić do zerwania relacji poinformuj, że Twoja odmowa dotyczy tej konkretnej sytuacji, a nie Waszych kontaktów w ogóle.
• Jeśli Twoja odmowa nie znajduje uznania poinformuj, że będziesz zmuszony(a) ostatecznie opuścić te sytuację.